Fructose en darmklachten: als fruit geen pretje meer is

Fruit is gezond. Toch? Ja, dat wel. Maar bij darmklachten kan fruit ook mede de oorzaak zijn van de klachten. Dat komt meestal door het fruitsuiker dat in fruit zit. Fruitsuiker wordt ook wel fructose genoemd. En fructose zit in veel meer voedingsmiddelen dan alleen fruit. Tijd dus om eens wat dieper in te gaan op fructose en de rol bij darmklachten!

Wat is fructose eigenlijk en waar zit het in?

Fructose is een losse suikermolecuul. Het komt van nature dus voor in fruit, maar ook in een aantal groenten en honing. Hoe zoeter het fruit, hoe meer fructose er in zit. Gedroogd fruit zoals dadels en vijgen staan bol van de fructose.

Ook de ‘gewone suiker’ die in de suikerpot zit, bestaat voor de helft uit fructose. Het zit daar niet los in maar gekoppeld aan een ander suikermolecuul, namelijk glucose. Door die koppeling werkt de opname van gewone suiker net even anders dan de opname van de losse fructose in fruit, groenten en honing.

Daarnaast wordt fructose als goedkope zoetstof gebruikt in veel kant-en-klaar voedingsmiddelen en soms zelfs in brood. Het heet dan high fructose corn syrup (HFCS), fructosestroop of maïsstroop.

Tenslotte is fructose onderdeel van grotere moleculen die fructo-oligo-sacchariden heten, beter bekend als FOS. Dit zijn voedingsvezels die met name in bepaalde groenten en fruit voorkomen.

De oorzaken en klachten van een fructoseprobleem

Problemen met fructose kunnen op twee manieren ontstaan. De meest voorkomende is door een probleem met de opname ervan. Je hebt dan fructosemalabsorptie. Er wordt vaak gesproken over fructose-intolerantie als eigenlijk malabsorptie bedoeld wordt. De bottom-line is hetzelfde: je kunt niet tegen fructose. Technisch zijn het echter wel 2 hele verschillende aandoeningen!

Echte fructose-intolerantie is een erfelijke aandoening waarbij de fructose wél opgenomen wordt, maar daarna niet goed omgezet wordt door de lever. Dit is veel zeldzamer dan fructosemalabsorptie. Het heet erfelijke fructose-intolerantie of HFI (afgekort van het Engelse hereditary fructose intolerance). Ik zal hieronder even kort wat toelichten over HFI, maar de rest van het artikel gaat over fructosemalabsorptie.

Erfelijke fructose intolerantie (HFI)

Een klein deel van de mensen heeft deze erfelijke aandoening waarbij de fructose wél opgenomen wordt, maar daarna niet goed omgezet wordt door de lever. De klachten hiervan zijn anders dan bij fructosemalabsorptie. HFI geeft namelijk zware bloedsuiker dips na het eten van fructose in combinatie met buikpijn en overgeven. Deze aandoening komt meestal als baby gelijk naar voren zodra er gestart wordt met fruithapjes. Je kan er prima oud mee worden zolang je fruit en alle andere fructoserijke eten en drinken laat staan. Vaak hebben volwassenen met HFI een natuurlijke aversie tegen fruit en zoetigheid.

Fructosemalabsorptie

Als fructose niet wordt opgenomen in de dunne darm is er sprake van fructosemalabsorptie. In onze praktijken komt dit regelmatig voor. De oorzaak is vaak een receptor in de darmwand die het niet meer goed doet. De fructose blijft dan achter in de dunne darm en wordt met de restjes mee de dikke darm in getransporteerd. Op beide plekken hoort het niet en gaan de darmbacteriën er gas van maken. Dit merk je als een opgeblazen gevoel en/ of winderigheid. Ook trekt het water aan waar je plakkerige ontlasting en diarree van kan krijgen.

Fructosemalabsorptie geeft meestal lokaal in de darmen de meeste klachten, maar er zijn zeker ook mensen die last hebben van hoofdpijn of huidklachten. Verder wordt je wel moe van al dat gerommel in je buik en wellicht zelfs depri.

Daarnaast komt het vrij vaak voor dat al die fructose in de dunne darm een overgroei van bacteriën uitlokt. Dit heet ook wel SIBO, ofwel ‘small intestinal bowel overgrowth’. Die bacteriën zitten in de weg en blokkeren dan meestal niet alleen de opname van fructose maar ook van andere voedingsstoffen. Vitamine- en mineralentekorten liggen in dat geval op de loer!

Fructose als FODMaP

FODMaP’s zijn onverteerbare koolhydraten die in een prikkelbare darm voor klachten kunnen zorgen. Fructose hoort op twee manieren bij de FODMaP’s: losse fructose wordt gezien als groep en FOS wordt gezien als een andere FODMaP groep.

Dat klinkt alsof fructose per definitie onverteerbaar is, maar dat is niet zo. Een gezond spijsverteringsstelsel kan losse fructose prima verteren én opnemen. Zoals eerder gezegd kan het zijn dat je een erfelijk bepaalde vermindering hebt van de fructoseopname of omzetting, maar dit is vrij zeldzaam. Meestal zien we dat de tolerantie voor losse fructose best kan verbeteren met de juiste behandeling.

De FOS-moleculen waar fructose ook in zit, die zijn wel per definitie onverteerbaar. Dat is nou eenmaal het hele idee van vezels. FOS valt dan ook wél netjes in de definitie van een FODMaP. Maar ook dat wil niet zeggen dat FOS per definitie slecht is. Helemaal niet zelfs: FOS is voor een gezonde darm een voedingsbron. Voor FOS kan je sterk gevoelig worden, maar ook daar zien we in de praktijk wel dat er rek zit in de mate van gevoeligheid als de darmen weer gezonder worden.

Hoe weet je of je fructosemalabsorptie hebt?

Er zijn 3 manieren waarop je er achter kan komen of fructose bij jou klachten geeft:

Geen dingen eten met fructose er in
Testen op fructosemalabsorptie
Enzymen toevoegen die fructose omzetten

Manier 1. Fructose tijdelijk vermijden

Een beetje een open deur, maar dit is een hele goede manier om het effect van fructose op je klachten te testen. Als fructose inderdaad hét probleem is, dan zou je dit op redelijk korte termijn moeten merken in vermindering van de klachten zodra je stopt met het eten van (gedroogd) fruit, vruchtensappen, frisdrank, honing, overmatig suiker en andere fructose bommetjes. Let ook goed op toegevoegde high fructose cornsyrup (HFCS) en fructosestroop en dergelijke!

Als het vermijden van de overduidelijke fructosebronnen niet voldoende werkt, dan wordt het tijd om ook de FOS en de gerelateerde FODMaP’s onder de loep te nemen. Wat mij betreft is het dan zeker tijd om met een expert aan de slag te gaan want dan kom je in de details terecht en is het handig als je weet je wat je doet. Zie ook het artikel over de 8 punten om op te letten bij het FODMaP dieet.

Manier 2. Testen op fructosemalabsorptie met de ademtest

Het is mogelijk om te testen of fructose een (mede) oorzaak is van je klachten. Fructosemalabsorptie kan je meten met behulp van een fructoseademtest. Toch doen we dat in de praktijk niet zo heel vaak omdat de test een strenge voorbereiding kent, de afname snel mis gaat én de test ook voor klachten zorgt.

Bij deze test drink je namelijk een oplossing met een standaardhoeveelheid van 40 gram fructose. Dat staat gelijk aan 4 mandarijnen of 2 bananen. Als je fructosemalabsorptie hebt krijg je daar natuurlijk geheid last van.

Daarna verzamel je vervolgens over een tijdspanne van 3 uur op 5 verschillende momenten je adem. Het idee is dat bij een fructose opnameprobleem een overschot aan waterstof ontstaat. Dit waterstof wordt uit je darmen opgenomen, gaat je bloedstroom in en wordt via de adem weer uitgescheiden.

Omdat er altijd wel wat waterstof geproduceerd wordt in de darmen, in reactie op bijvoorbeeld vezels, vraagt de test een gedegen voorbereiding en uitvoering. In de voorbereiding volg je voor minimaal 24 uur (en liefst 48 uur) een strikt en zeer beperkt dieet zonder enige vezel. Alleen witte rijst en kip, ei, wat bouillon, water, slappe koffie, zout en peper staan op het menu.

Een waterstof ademtest voor fructosemalabsorptie is bij ons in de praktijk te doen als onderdeel van een darmhersteltraject. De test kost rond de €50,-. We kijken dan altijd eerst samen of dit inderdaad een goede test is om te doen.

Manier 3. Enzymen die fructose omzetten

Dit is niet alleen een leuke optie om te testen of fructose een probleem is, het is óók heel fijn om deze achter de hand te hebben als je inderdaad gevoelig bent voor fructose.

Het enzym Xylose Isomerase zet fructose om in glucose. Dit gebeurt in de darmen nog vóór dat de fructose problemen kan geven. De glucose wordt gewoon opgenomen en voilà, je kan zonder klachten een stuk fruit eten!

Waar je even op moet letten is dat je het enzym koopt zónder toevoegingen als sorbitol en mannitol. Dat zijn namelijk ook weer FODMaP’s. Dat is niet handig om die in zo’n supplement te stoppen maar dat gebeurt dus wel. Een goede keuze is de Fructase van Intoleran. Ze hebben 2 formaten verpakking. De kleine is handig om het mee uit te proberen en de grote is wat voordeliger als dit de oplossing voor je is.

De laatste tips en tricks over fructose bij darmklachten

De gevoeligheid voor fructose verschilt per persoon en soms zelfs per dag: iedereen heeft zijn eigen drempel of tolerantiegrens waarboven de klachten ontstaan. Bij sommige mensen ligt die grens héél erg laag terwijl anderen een klein stukje fruit nog wel kunnen hebben.

Hou er rekening mee dat fructose wellicht niet het enige is waar je klachten van krijgt. In de praktijk zien we vaak dat er meerdere dingen tegelijk spelen bij darmklachten. Als je dus goed bezig bent met het uitsluiten van fructose maar het helpt niet of niet genoeg, dan wil dat niet persé zeggen dat fructose oké is.

Als je het idee hebt dat dit bij jou het geval is of je ziet door de bomen het bos niet meer, dan is het handig om er samen eens naar te kijken. Je kunt dan ook uitgebreider onderzoek te doen en we helpen je graag om alle mogelijke oorzaken op een rijtje te zetten en uit te pluizen! Voor een dergelijke afspraak kan je een afspraak maken in de digitale agenda.